Pierścień Rybaka to jedno z insygniów papieskich. Do insygniów należy tiara, paliusz, pektorał, pastorał oraz pierścień.

Tiara to uroczyste nakrycie głowy papieża podczas celebry. W VIII i IX wieku, miała ona formę wysokiej, białej czapki zwieńczonej krzyżem, ze zwisającymi z tyłu dwiema wstęgami. Przestała być używana od 1963 r., odkąd Paweł VI złożył ją symbolicznie na ołtarzu.

Paliusz to również liturgiczne uposażenie w kształcie wąskiego, białego pasa nakładanego na ramiona i piersi.. Wykonują go siostry z rzymskiego klasztoru pod wezwaniem św. Agnieszki z wełny owiec – poświęconych przez Papieża w dniu imienin tej świętej. Na pas ten naszytych jest sześć czarnych krzyżyków, symbolizującymi przynależność stada do Dobrego Pasterza (na najstarszych mozaikach owce, które otaczają Chrystusa, są zawsze w czarne prążki).Wywodzi się z insygniów noszonych przez cesarskich urzędników. Stosowany w Kościele od VI wieku.

Podczas celebracji pasterki Jubileuszu roku 2000 Jan Paweł II nałożył na siebie inny paliusz, większy i ozdobiony czerwonymi krzyżami. Do dawnej formy paliusza nawiązał Benedykt XVI. Nowość paliusza Benedykta XVI polegała na tym, że powrócono do tradycji pierwszego tysiąclecia, do okresu sprzed Wielkiej Schizmy (1054), gdy Kościół był jeden, niepodzielony.

Starożytny kształt paliusza papieskiego możemy podziwiać na mozaikach św. Apolinarego in Classe w Rawennie (VI wiek), albo na mozaikach różnych bazylik rzymskich, jak na przykład św. Cecylii, gdzie w absydzie przedstawiony jest papież św. Paschalis I (817 – 824).

Pierwotnie tylko Biskup Rzymu posiadał pierwotne prawo noszenia paliusza, a pozostałym biskupom udzielano go jako formy przywileju.

Pektorał – to ozdobny krzyż noszony na piersi, wykonany ze szlachetnego metalu. W jego wnętrzu znajdują się często relikwie jakiegoś świętego. Symbolizuje cierpienie i zwycięstwo.

Pastorał – oznacza władzę pasterską. Jest to duża laska, zakrzywiona u góry, nawiązująca do kija pasterskiego (stąd nazwa), który ma symbolizować papieża czuwającego nad owczarnią. Pastorałem podpiera się, idąc w procesji do i od ołtarza, udzielając błogosławieństwa po zakończeniu liturgii (trzyma go wówczas w lewej ręce, podczas gdy prawą czyni znak krzyża), słuchając Ewangelii w czasie mszy oraz wygłaszając kazanie. Jan Paweł II używał nowoczesnego pastorału ze srebra, który nie jest zakrzywiony u góry, lecz ma formę krzyża.

Używany był najpierw przez opatów, biskupów i książąt. Stanowi oznakę władzy. W liturgii pojawił się w IX w. symbolizuje troskę Pasterza o swoją Owczarnię czyli Kościół.W odróżnieniu od zakrzywionych pastorałów biskupich, papieski pastorał zakończony jest krzyżem. Słynny jest pastorał z lekko wygiętym ramieniem krzyża, używany przez Pawła VI, Jana Pawła I i Jana Pawła II. Benedykt XVI wrócił zaś do pastorału zwieńczonego złotym krzyżem, używanego przez papieży w XIX w.

Pierścienie papieskie

Papieże otrzymują trzy rodzaje pierścieni, o własnym kształcie i symbolice, pierścień papieski Pierścień Rybaka, oraz pierścień-pieczęć, nazwijmy ją eklezjalną, ze św. Piotrem i Pawłem, stosowaną do sygnowania dokumentów najwyższej rangi, np. soborowych.Poniżej widoczna jest pieczęć św. Pawła VI (replika), zatwierdzająca dekrety Soboru Watykańskiego II.

Pierścień papieski natomiast jest to insygnium każdego papieża,zwyczajowo wprowadzony w VII wieku. Oznacza więź biskupa z kierowanym przez niego Kościołem. Symbolizuje pieczęć prawdziwej wiary i zaślubiny z Kościołem. To rodzaj złotego sygnetu służącego do pieczętowania prywatnych listów oraz pism mniejszej wagi (np. brewe). Przedstawiamy poniżej replikę pierścienia papieskiego Jana Pawła II:

Na pierścieniu jest wygrawerowany herb papieża. Jest znakiem urzędu i sprawowanej godności w Kościele. Po śmierci papieża pierścień jest stapiany, potem na nowo odlewany i grawerowany dla nowego papieża.

To insygnium trzeba odróżnić od tzw. Pierścienia Rybaka(AnulusPiscatoris), czyli pieczęci sygnetowej papieży – z wyobrażeniem św. Piotra, zarzucającego sieć z łodzi – wprowadzonej w drugiej połowie XIII wieku. Pierwotnie służyła do sygnowania osobistej korespondencji, obecnie używana jest do oznaczania niektórych dokumentów papieskich większej rangi.Ten pierścień Rybaka jest wręczany papieżowi w chwili przyjęcia wyboru i łamany po jego śmierci.

Każdy z papieskich pierścieni jest inny, ponieważ po zakończeniu posługi jest on uroczyście przełamywany przez kardynała kamerlinga, co uważane jest za symboliczne zakończenie pontyfikatu. Każdy z papieży posiada swój pierścień. Na oku Pierścienia Rybaka zawsze widnieje wyobrażenie postaci św. Piotra zarzucającego sieci.

Papieże do Benedykta XVI otrzymywali Pierścień Rybaka od dziekana Kolegium Kardynalskiego podczas uroczystej Mszy św. inaugurującej pontyfikat.

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi przez Benedykta XVI obecnie przekazanie pierścienia odbywa się przed Mszą św. Pierścień ten przechowywany jest przez Mistrza Komnaty Papieskiej, a jego duplikat znajduje się w Sekretariacie Stanu.

Pierścień rybaka przedstawia scenę Świętego Piotra który zarzuca sieci i łowi ryby. Pierścień rybaka jest symbolem głębokiej wiary oraz przynależności do kościoła katolickiego. A papież nosząc pierścień rybaka jako następca świętego Piotra w pełni się z nauką Świętego Piotra utożsamia.

Papież otrzymuje Pierścień Rybaka od kardynała, który jest dziekanem Kolegium kardynalskiego podczas uroczystej mszy świętej inaugurującej pontyfikat, zwykle kilka dni po wyborze. Po śmierci papieża Pierścień Rybaka jest publicznie niszczony przez kardynała kamerlinga.To, wymagany przez konstytucję apostolską, oficjalnie kończy rządy papieża.

Pierścień Rybaka należący do Jana Pawła II został zniszczony, a właściwie przełamany, prawdopodobnie 14 kwietnia 2005 roku. Dokładnej daty nie podano. Uczynił to – zgodnie z prawem kościelnym – ówczesny „kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego” kard. Eduardo Martinez Somalio. Równocześnie zniszczył on ołowianą pieczęć, z jaką sygnowane są listy apostolskie. Ten symboliczny gest oficjalnie zakończył pontyfikat papieża Jana Pawła II.